Het principe is eenvoudig : vervang gemiddeld twee maaltijden naar keuze door een ruim aanbod van graanrepen, koekjes, kant en klare drankjes, … Op voorwaarde dat deze maaltijdvervangers in een evenwichtige voeding ingebed zijn, en niet als een bijkomend tussendoortje worden aanzien, kunnen de resultaten ronduit verbluffend zijn…

Voedingsbedrijven bieden maaltijdvervangers

Heel wat gevestigde voedingsbedrijven bieden maaltijdvervangers aan, maar er zijn ook tal van andere gecommercialiseerde producten. Aan te maken poeders, soepen, zuivelproducten, koekjes, graanrepen, … zijn bedoeld als vervangers van de gewone voeding, met de bedoeling gewicht te verliezen. Spijts enkele voor de handliggende nadelen zoals geen sociaal eetgedrag, weinig kauwen, overwicht van gesuikerde producten, gebrek aan heropvoedinggedrag voor gewone voedingsmiddelen en hun hoge kostprijs, leveren vervangmaaltijden voor wat gewichtsverlies betreft, voornamelijk omwille van hun verzadigingsvermogen, goede resultaten op, zelfs op lange termijn. Een stand van zaken.

Strikte wetgeving maaltijdvervangers

Vervangmaaltijden zijn onderworpen aan een Europese Richtlijn die dateert van 1966. Deze maakt een onderscheid tussen producten die de volledige dagvoeding vervangen (totale dagrantsoenvervangers) en producten die één of meerdere maaltijden van de dag vervangen (maaltijdvervangers). De richtlijn bepaalt onder meer de gebruiksvoorwaarden en de nutritionele samenstelling. Zo moet in het eerste geval (vervanger van dagrantsoen) de totale energieaanbreng (TEA) minstens 800 kcal/dag bedragen. De totale vetaanbreng mag de dagelijks norm van 30 % van de TEA niet overschrijden en het moet minstens 4,5 g linolzuur bevatten.

Er moeten dagelijks 30 tot 40 g vezels aangebracht worden en de behoefte aan vitamines en mineralen (uitgedrukt in percentages van de dagelijks aanbevolen hoeveelheden, (ADH)) moeten volledig gedekt worden. Iedere maaltijdvervanger moet minstens tussen de 200 en 400 kcal aanleveren per dag en de gecumuleerde energieaanbreng mag de 800 kcal per dag niet overschrijden. De eiwitaanvoer moet tussen de 25 en 50 % van de TEA liggen, met een maximum van 125 g. Voor wat de aanbreng van de vetten betreft worden dezelfde dagvereisten gesteld en de vitamines en mineralen moeten door iedere portie voor 30 % van de ADH gedekt worden.

Diabetes en vermageren

In de literatuur zijn heel wat studies met betrekking tot maaltijdvervangers verschenen, al kwamen die vaak met tussenkomst van de grote marktleiders de sector tot stand. Na het kritisch doornemen van de artikels en na selectie van de goed opgezette onderzoeken blijkt toch dat de resultaten bevredigend zijn. Getuige daarvan een 12 maanden durend vermageringsprogramma waaraan 104 obese en aan type 2 diabetes lijdende personen (1) deelnamen. De vrijwilligers werden op aselecte wijze ingedeeld in twee groepen.

In groep 1 werd gebruik gemaakt van vervangmaaltijden op basis van soja en de personen kregen passende dieetadviezen. Groep 2 kreeg enkel geïndividualiseerde dieetadviezen, beantwoordend aan de aanbevelingen van de Amerikaanse Diabetes Vereniging. Het resultaat : na één jaar lag het procent gewichtsverlies (-4.6 %) bij groep 1 (vervangmaaltijden) dubbel zo hoog als in groep 2, de ‘dieetgroep’ (-2.3 %). Na zes maanden van onderzoek lag de nuchtere glycemie bij groep 1 beduidend lager (126.4 mg/dl) in vergelijking met de controlegroep (152.5 mg/dl). Op het einde van de studie was er evenwel geen verschil meer vast te stellen.

In vergelijking met de initiële en gecontroleerde geglycoliseerde hemoglobinewaarden waren deze aanzienlijk verbeterd (met 0.49 %). En dit was niet alles. De patiënten uit de onderzoeksgroep (vervangmaaltijden) namen aanzienlijk minder sulfonylurea en metformine in. Tenslotte daalde de CRP-waarde (C-reactive protein) na 12 maanden met 26 % in groep 1, terwijl de daling slechts 18 % bedroeg voor de patiënten uit groep 2. De onderzoekers besloten hieruit dat vervangmaaltijden gebruiken om gewicht te verliezen zeker een valabel alternatief is voor type 2 diabetici, zeker ook gezien de verbeterde waarde van tal van parameters.

Maaltijdvervangers op gelijke voet met diëten

In een andere recente studie (2) werd, in een periode van tweemaal drie maanden, het vermageringseffect van vervangmaaltijden in vergelijking met een klassieke hypocalorische voeding bij Australiërs met overgewicht onderzocht. Iedere groep kreeg van een diëtiste mondelinge en schriftelijke informatie omtrent vermageren. De onderzoeksgroep moest twee producten per dag innemen en de dag afsluiten met een vetarm avondmaal met een TEA van ongeveer 1500 kcal. De controlegroep volgde een klassiek hypocalorisch dieet van 1500 kcal per dag. Kortom twee vergelijkbare dagelijkse energiebalansen maar met een duidelijk verschillende aanpak.

Resultaat : na zes maanden van onderzoek was het gewichtsverlies in beide groepen vergelijkbaar : 9 en 9.2 kg minder gewicht. De bloedwaarden aan folaten en bèta-caroteen waren hoger in de groep ‘maaltijdvervangers’ (vermoedelijk aan de ‘30 % van de TEA’ te wijten), dit gold ook voor de door de voeding aangebrachte hoeveelheid calcium. De aanbreng van de vezels was iets beter in de controlegroep, terwijl de significante daling van het homocysteïne in het bloed voor beide groepen identiek was. Op het eerste zicht geen reden om het goede oude vermageringsdieet door vervangmaaltijden te vervangen, vermits de resultaten vergelijkbaar zijn. Toch waren er opmerkelijke verschillen voor wat het volhouden van het dieet en het comfort betrof : in deze studie waren deze twee eigenschappen uitgesproken beter in de groep ‘vervangmaaltijden’. Begrippen als ‘snelheid en gemak’ die overigens volledig stroken met de tendensen van de moderne eter.

Bron: ” HEALTH & FOOD ” nummer 70, Maart/April 2005 door Nicolas Rousseau – Diëtist Voedingsdeskundige

Meer informatie over de vervangmaaltijden van BCM: www.bcminfo.be